Grunnen er visst ikkje ei høgare ålmenn stoda hjå denne årgangen men ligg snarare i uppgåvone og valfridomen i fyrste stilen. Dei høge tali i 1918 og 1915 kom av vankunna hjå mange i Norigs soga (borgarkrigane) og norsk boksoga (folkediktinge.) 7 kandidatar skreiv ein av hovudstilane på kvart mål, 61 båe hovudstilane på landsmål.

For fyrste gong var det iår gjort freistnad med å gjeva to uppgåvor til val i fagstilen. Alle censorane (so nær som ein) let vel yver det og råder til å halda fram i same leid; eitpar bed um at det må verta gjeva to resonnerande stilar og.

Um sjølve uppgåvone fell det og mest berre godord: »Velvalgt«, »passende«, »udmerket godt skikket«, »gode modenhetsprøver«, »heldige«, »usedvanlig velvalgte«, o. s. b. For tillegsstilen er det likevel sume som heller vil ha »et lett nasjonalt historisk emne« eller »eit reint forteljande emne«.

Med umsyn til censuren må ein i det heile segja at dømingi tykkjest rimeleg streng no. To censorar meiner likevel at ein »går altfor lempelig frem«, ein tykkjer at censorane let M. tf.'en hanga altfor høgt. Det kann henda at det finst litt grunn for båe klagone. Censorane har kanskje eit hugdrag til å halda seg på dei to millomkarakterane Tf. og Nk. tf.; dei er noko for redde for å slå i hel eit ringt arbeid, og noko for knipne med M. tf. Dei kunde kanskje spela litt friskare på alle tangentane so nær som S. tf. som det er rett å halda høgt, og som det bør vera eit sersyn å få. Her torer og vera litt skilnad millom gruppone. Men dei aller fleste kandidatene høyrer tvillaust heime i dei to millomkarakterane, og det er ikkje mange som vilde fått ein annan karakter i ei onnor gruppa. Målestokken er so jamn

som ein kann venta når det er so mange censorgruppor.

Kva svari på dei ymse uppgåvone vedkjem so fell fråsegnene her umlag som vanleg, med dei vanlege klagone og. >>Modne og sikre besvarelser sjeldne;« »meget få stiler er fremragende ved kunnskapenes fylde ved begrensning og ordning av stoffet, ved den historiske sans og det historiske overblikk de røber;« »det skorter på evne til å koncentrere sig om emnet;« »det skorta på evna til sjølvstendig tenkjing;<< >>stilene viser umodenhet, mangel på evne til å se de forskjellige sider ved en såk«; »evnen til å kunne analysere en opgaves ordlyd og derefter koncentrere sig om det opgaven gjelder, er altfor lite utviklet«. Som vanlege feil vert nemt: Altfor lange fjerntliggende innledninger«; »ulogiske konstruk

sjoner, unorske vendinger, klosset og feilaktig ordbruk«; »mangelfulle kunnskaper stygge feil naivt resonnement, farfatched og snakkesalig innledning, intetsigende slutning, slett eller ingen disposisjon«, osb. Ja desverre! Millom 1200 ungdomar i 19 års alder finst det ikkje so fælande mange klåre hovud, og gode stilistar; det har so vore og vil so verta.

På den andre sida vert det og peika på at »ikke få besvarelser viste fornuftig behandling av opgaven med rimelig innhold og god sammenheng;« resultatet adskillig bedre enn i de siste år« (fleire eldre censorar); »den rent formelle evne muligens i vekst hos ungdommen;« »stilane vitnar på jamnan um god undervisning, god rettleiding og jamt godt arbeid frå elevane si sida«.

Stilen um verdshandelen, som yver 70 % (850 av 1192) hadde valt, kravde minst av positive kunnskapar, var lett å skriva medels godt, men vanskeleg å slå seg upp på. Svari var mest jamne der, få framifrå, få med individuelt særpreg. Nasjonalromantikken sette etter domen til censorane større krav til mogning og yversyn, til nøgne og detaljerte kunnskapar, baud ogso teknisk på større vanskar t. d. i uppbyggjing og avrunding av emnet. Når ein vel kann gå ut ifrå at det serleg var kandidatar med sterkare litterære interessor som valde denne uppgåva, so vitnar ikkje resultatet um stor mun av undervisningi i boksoga. Det er nok à ottast at um alle hadde vore nøydde til å halda seg til denne uppgåva, so hadde me fått uppatt det same som i 1915 med folkediktingi. »Forklaringen stikker«, trur ein censor, »i det altfor ringe personlige kjennskap de får til de litterære tidsdokumenter. De korte oversikter over litteraturhistorien som lærebøkene gir, skaffer bare et temmelig tynt materiale til en stil«<. >>Det viser sig nu som tidligere at det er forholdsvis få som har virkelig kjennskap til sitt lands litteraturhistorie. Det blir oftest til en mer eller mindre forvirret opregning av forfatternavne og boktitler. Det viser sig at det er farlig bare å læse om bøker. Det gir ingen fruktbringende kunnskap og kan nærmest sammenlignes med å lære botanikk ved å puge plantenavne uten å se plantene eller billeder av dem«.

Ein censor spør um det ikke gikk an -- istedenfor litteraturhistoriske opgaver engang å prøve stiler om bestemte dikterverker, i likhet med hvad de gjør i Sverige. De elever som har litterære interesser, vil lettere kunne gi noget selvstendig på et mere begrenset område enn ved behandlingen

av store tidsrum, hvor så godt som alle må bli avhengige av lærebokens fremstilling<<.

Hovudstil nr. 2 um arbeidet fall tolleg vanskeleg for dei fleste og var den beste mogningsprøva og den som gav høve til å taka tryggast mål av stoda til kandidatane. Med tilføre i svari på denne uppgåva uttalar ein censor: »Min største anke er at årets artianere har sørgelig liten forståelse av arbeidets plass i samfundslivet. Samfundslæren bør lære de unge litt om samfundets struktur, det er langt viktigere enn riksrettens sammensetning«. Ein annan censor held ogso fram under merknader til stilen um verdshandelen at >>historiundervisningi hjå oss legg og har lagt so reint for lite lag på å orientera elevane i dei praktisk økonomiske spursmål i våre dagar, so studentane våre vil hava vanskeleg for å døma rett og gjera seg upp nøkterne meiningar um dei store tidsovringane på økonomisk socialt og politisk umråde. Dei kjem til å døma ut frå lause inntryk og kjenslebåror. utan kjennskap til og yversyn yver dei »matspursmål», som ligg under. Sogeupplæringi treng umleggjast her so den økonomiske utvikling i våre dagar kjem meir til sin rett. vilde tvillaust vera til stort gagn for folk og land«.

Det

Um tillegsstilen på landsmål går framleis meiningane i svært ulik leid. Fleire censorar finn svari her »tilfredsstillende«, »gjennemgående bra», »forholdsvis mange skrev et godt, tildels idiomatisk landsmål«, »landsmålet mer naturlig enn før«, »det gildaste ved desse stilane, og det som viser kva verd dei hev i skuleupplæringi trass i all motstand dei hev møtt, er den gode og naturlege setningsbygning som sermerkjer mest alle. Mange kandidatar som brukar eit syrgjeleg låkt mål i hovudstilane på norsk-dansk skriv ein tillegsstil på landsmålet med sers greid og folkeleg målføring, som det berre er stor skade at dei ikkje hev lært å nytta ut ogso i den norsk-danske stilen sin«.

Ein annan derimot tykkjer at »gjenomlesingi av desse uversskildringane hev vore den reine vandring i øydemarki, der ein hev kjensla, av at glosor grammatikk, og rettskriving hev lege som laus sand, knausar og støytesteinar og hindra den frie raske rørsla åt ferdamennene. Og oasar finst det knapt.<< Den same segjer likevel at um ein dømer uppgåva »trongt språkleg, tykkjest det å vera nokon framgang frå fyrr.<< Ja stort meir skal me ikkje venta for det fyrste.

Ein censor meiner at ein bør taka upp igjen spursmålet um ikkje tillegsstilane bør dømast for seg. Alle er visst

samde um at det i og for seg er ein urimeleg skipnad den me no har, å slå alle 3 arbeidi saman til ein karakter, når tilleggsstilen mest skal dømast som ei språkleg prøva. Men ingen har kunna gjera framlegg um ein rettferdigare skipnad. Og skade gjer ikkje eigenleg den me har; som ein censor iår segjer: »noget større misforhold mellem hovudstilene og tilleggsstilen i formell og sproglig fremstilling er der ikke.<< Standpunktet i tilleggsstilen vik sjeldan noko vidare av frå det i hovudstilane, so det er ikkje vanskelig i praksis å slå fast karakteren. So lenge me brukar hovudkarakter til artium fær me visst halda på den formi for norskcensur somme har. Um rettskrivingi uttalar censorane at det er framgang i det heile, »sikrere enn før«, »grove rettskrivningsfeil temmelig sjeldne<<. Til den nye rettskrivingi var det mest inkje å sjå iår; godt som alle heldt seg til den frå 1907.

Yver teiknsetjingi er det sterk og mest samrøystes klaga : >>stor usikkerhet«, »ustø«, »meget mangelfull«, »skandaløs;« >>det er rent galt med den logiske tegnsetning;« »stilene gir her gjennemgående inntrykk av mangelfull instruksjon og av tilfeldighet«. »Der mangler svært ofte komma ved bisetnings slutning. Den verste mangel synes mig dog å være den stadige bruk av komma mellem uforbundne hovedsetninger«. Her ser det ut som norsklærarane i gymnaset slakar for mykje på kravi. Det tykkjest vera betre ved millomskule

eksamen med dette. Kravi bør utan tvil kvessast no ved artium.

Tysk skriftlig.

Av 1311 andmeldte kandidater indlevertes 1235 besvarelser. Derav faldt paa reallinjen 663, paa den sproglig-historiske linje 213 og paa den sproglig-historiske linje med latin 359. Censuren gav følgende resultat:

Opgavene betegnes av censorene som meget passende, heller for lette end for vanskelige. Ikke destomindre viser resultatet en tydelig nedgang. Antallet av de gode besvarelser er ringere end i de foregaaende aar, medens antallet av Ng. tf., Maatelig og Ik. tf. er paatagelig større. Forklaringen ligger maaske i at det i denne lærernødens tid blir mere og mere vanskelig at skaffe kvalificerte tysklærere i gymnasiet.

Engelsk skriftlig.

Av de 213 besvarelser som kom under censur, skrev 176 sig fra elever og 73 fra privatister.

og privatister stiller sig saaledes:

Karaktererne for elever

M. tf.

2.

5,4

»

Tf.

11.

Ng. tf.

21.

Tf.
N tf.

36.

Censorerne har avgit følgende uttalelse:

>> Hovedopgaven synes at ha været heldig valgt og at ha ligget godt tilrette for kandidatene. Enkelte besvarelser holdt sig vistnok temmelig slavisk til den av Macaulay givne fremstilling i »Formation of British Nationality«, som væsentlig ligger til grund for opgaven; men de fleste viste en anerkjendelsesværdig stræben efter selvstændig behandling, ialfald hvad sprogformen angaar. For øvrig var de forskjellige momenter meget forskjellig behandlet i de enkelte arbeider, idet en del av disse med størst utførlighet behandlet den keltiske periode, som ikke er tat med i Macaulay's stykke, og den